Vài điều về Hiến Pháp Mỹ và chế độ nô lệ. Bạn có biết những điều này?
"Tất cả mọi người được sinh ra bình đẳng. Tạo hóa cho họ quyền mà không ai có thể tước đoạt được. Trong đó có quyền sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc". Đây là mở đầu của Tuyên Ngôn độc lập khai sinh ra Nước Việt Nam, và được trích dẫn từ bản tuyên ngôn độc lập Hoa Kỳ (1776). Bản tuyên ngôn nhấn mạnh quyền của "tất cả mọi người". Tuy nhiên, điều này có thực sự đúng trong bối cảnh sơ khai của nền dân chủ Mỹ?
1. Bản Hiến Pháp Mỹ (1787) không dùng từ "slave" (nô lệ) để nói về nô lệ, mà dùng từ "other persons" (người khác). Tại sao không dùng "other people" mà lại là "other persons". Điều này ám chỉ người da màu không phải là công dân và có quyền như người da trắng, nhưng họ và vẫn được tính theo đầu người khi đếm quân số.
2. Điều khoản Ba phần Năm (Three Fifth Compromise): nói rằng khi tính quân số của một bang, thì 3/5 số nô lệ sẽ được tính vào quân số. Ví dụ bang A có 5000 người da trắng, và 5000 người da đen, thì tổng dân số của bang A là 8000 dân. Dân số của bang sẽ quyết định số đại biểu ngồi ở Hạ Viện, và phần nào quyết định số Đại cử tri (Electoral College) khi bỏ phiếu tổng thống. Phải chờ tới Điều khoản sửa đổi thứ 14 (1868) thì luật 3/5 mới được bỏ.
3. Trong bối cảnh bản Hiến Pháp (1787) và Tuyên Ngôn về Quyền - Bill of Rights (1789) được viết ra, quyền con người được nhắc tới ở đây, ví dụ như quyền bầu cử, quyền tự do ngôn luận, quyền sở hữu vũ khí không bao gồm người nô lệ. Đây chủ yếu là quyền của đàn ông da trắng. Đàn ông da màu phải chờ tới năm 1870 mới được bỏ phiếu, còn phụ nữ thì chờ dài hơi hơn - tới tận năm 1920.
4. Hiến pháp cũng cho phép tiếp tục buôn bán nô lệ. Cụ thể là điều 1 khoản 9 của Hiến Pháp nói rằng Quốc Hội không được cấm nhập khẩu nô lệ trong vòng 20 năm đầu tiên mà Hiến Pháp được thông qua. Tới năm 1808, Quốc Hội Mỹ đã cấm nhập khẩu nô lệ nhưng chế độ nô lệ vẫn tiếp tục cho đến khi xảy ra Nội Chiến Mỹ (1861).
5. Các cụ thân sinh ra nền dân chủ Mỹ (founding fathers) như Washington, Thomas Jefferson, James Madison và Benjamin Franklin, đều lên tiếng phản đối chế độ nô lệ. Tuy nhiên, bản thân họ vẫn sở hữu nô lệ. Vào hoàn cảnh lịch sử lúc đó, điều này không dễ thay đổi, bởi việc sử dụng nô lệ để làm việc trong các đồn điền và chăm sóc việc nhà đã tạo điều kiện cho họ có thời gian tập trung vào việc xây dựng đất nước. Trong số đó, George Washington là người duy nhất cam kết sẽ giải phóng toàn bộ nô lệ trong gia đình sau khi vợ ông qua đời.
Nguồn:
Roosevelt III, K., & Kennedy, K. (2020). The Constitution Decoded: A Guide to the Document That Shapes Our Nation.